3+1 Καθημερινές Ασκήσεις Ενσυνειδητότητας 

3+1 Καθημερινές Ασκήσεις Ενσυνειδητότητας 

Υπάρχουν ημέρες που δεν σε προλαβαίνεις. Το σώμα σου κινείται, το μυαλό σου τρέχει, οι υποχρεώσεις πιέζουν — κι εσύ απλώς ακολουθείς, ανταποκρίνεσαι, αντέχεις. Όλα μοιάζουν κανονικά, λειτουργικά, ίσως και παραγωγικά. Μέχρι που κάτι μέσα σου μουδιάζει: δεν ξέρεις αν ζεις τη ζωή σου ή απλώς παίζεις τον ρόλο σου.

Σε έναν κόσμο όπου η προσοχή κατακερματίζεται, ο εσωτερικός προσανατολισμός γίνεται πολυτέλεια. Ή, ακριβέστερα, μια ξεχασμένη δεξιότητα. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι μιλούν για την ενσυνειδητότητα — αλλά τι σημαίνει στ’ αλήθεια αυτός ο όρος;

Η ουσία της ενσυνειδητότητας μέσα από καθημερινές ασκήσεις

Η ενσυνειδητότητα (mindfulness) δεν είναι τεχνική χαλάρωσης ούτε προϊόν αυτοβελτίωσης. Είναι η ικανότητα να είσαι παρών: να αντιλαμβάνεσαι τι κάνεις, πώς αισθάνεσαι και τι σκέφτεσαι τη στιγμή που αυτό συμβαίνει — χωρίς να το κρίνεις, χωρίς να το απορρίπτεις, χωρίς να βιάζεσαι να το διορθώσεις. Είναι μια ήρεμη εγρήγορση, μια στάση που σε καλεί να δεις καθαρά πριν αντιδράσεις, να νιώσεις χωρίς να καταπνίγεις και να σταθείς χωρίς να τρέχεις.

Δεν είναι δύσκολη — αλλά είναι ασυνήθιστη. Γιατί μεγαλώσαμε να πιστεύουμε πως η αξία μετριέται με το πόσο κάνεις, όχι με το πώς είσαι.

Όμως ακριβώς επειδή η καθημερινότητα μάς απορροφά, χρειάζεται ένα σταθερό αντίβαρο. Έναν τρόπο να ξαναγυρίσουμε στον εαυτό μας, χωρίς να πρέπει να αλλάξουμε τη ζωή μας εκ βάθρων. Αυτό προσφέρουν οι ασκήσεις ενσυνειδητότητας: απλές πρακτικές που δεν ζητούν χρόνο, αλλά πρόθεση· που δεν απαιτούν απομόνωση, αλλά προσοχή.

Σε αυτό το άρθρο θα δούμε 3+1 τέτοιες ασκήσεις, βασισμένες σε αληθινά ερωτήματα και εμπειρίες. Η έμπνευση προέρχεται από ένα ξεχωριστό βιβλίο — το «Ποιος θέλεις να είσαι;» της Χριστίνας Κούρφαλη — που επανενεργοποιεί τη στωική φιλοσοφία μέσα από μια ζωντανή αφήγηση αυτογνωσίας. Όμως εδώ δεν θα μιλήσουμε ακόμη για το βιβλίο. Θα μιλήσουμε για σένα, για εσένα που ίσως νιώθεις πως έχεις χαθεί μέσα στο «πρέπει», και αναζητάς μια επιστροφή στο «είμαι».

Και αυτή η επιστροφή μπορεί να ξεκινήσει με μία ερώτηση:

Ποιο κομμάτι της ημέρας σου έζησες πραγματικά;

Ασκήσεις ενσυνειδητότητας 1: Για να διακρίνεις τι ελέγχεις και τι όχι

Μια από τις πιο βαθιές πηγές άγχους δεν είναι η εργασία, οι υποχρεώσεις ή οι άνθρωποι γύρω μας — αλλά η πεποίθηση ότι πρέπει να ελέγξουμε ό,τι μας συμβαίνει. Το βιβλίο «Ποιος θέλεις να είσαι;» ξεκινά ακριβώς από αυτή τη σύγχυση: ο ήρωας, ο Μάξιμος, νιώθει εγκλωβισμένος σε αποφάσεις που δεν καταλαβαίνει πώς πήρε και σε προσδοκίες που δεν ξέρει πώς γεννήθηκαν. Το πρώτο του μάθημα στη σχολή του Επίκτητου είναι να ξεχωρίσει το «τι μπορώ να ελέγξω» από το «τι όχι».

Αυτή η διάκριση — γνωστή και ως ἐφ’ ἡμῖν / οὐκ ἐφ’ ἡμῖν — δεν είναι θεωρία. Είναι πράξη. Και μπορεί να γίνει καθημερινή πρακτική.

Άσκηση:
Κάθε βράδυ, σημείωσε σε ένα τετράδιο τρεις καταστάσεις που σε προβλημάτισαν μέσα στη μέρα. Δίπλα σε κάθε μία απάντησε με ειλικρίνεια:
– Εξαρτάται από εμένα;
– Ποιο κομμάτι της κατάστασης μπορώ να επηρεάσω και ποιο όχι;

Αυτό το είδος ασκήσεων ενσυνειδητότητας μάς βοηθά να σταματήσουμε να εξαντλούμαστε σε μάχες που δεν είναι δικές μας. Δεν σημαίνει παθητικότητα — σημαίνει αναγνώριση. Γιατί όσο πιο καθαρά βλέπεις τα όριά σου, τόσο πιο δυναμικά μπορείς να κινηθείς μέσα σε αυτά.

Ασκήσεις ενσυνειδητότητας 2: Για να παρατηρείς τις σκέψεις σου

Οι σκέψεις μας συχνά λειτουργούν σαν παλιοί αφέντες. Μας κυβερνούν σιωπηλά, χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Στο βιβλίο, ο Μάξιμος έρχεται αντιμέτωπος με ένα κρίσιμο δίλημμα: αν είναι πραγματικά ανεπαρκής — ή αν απλώς πιστεύει ότι είναι. Ο Επίκτητος του δείχνει πως τα συναισθήματα δεν γεννιούνται από τα γεγονότα, αλλά από τις σκέψεις που προηγούνται αυτών. Ο φόβος, η ντροπή, η θλίψη – όλα ριζώνουν σε κρίσεις που έγιναν αυτόματα, χωρίς επίγνωση.

Άσκηση:
Την επόμενη φορά που νιώσεις ένα αρνητικό συναίσθημα, μη βιαστείς να το αποδιώξεις. Κλείσε τα μάτια, πάρε μία ανάσα, άνοιξε τα, βρες ένα χαρτί και γράψε:
– Τι σκέφτηκα πριν νιώσω έτσι;
– Είναι αυτή η σκέψη γεγονός ή ερμηνεία;
– Θα την πίστευα αν αφορούσε κάποιον που αγαπώ;

Με αυτό τον τρόπο, οι ασκήσεις ενσυνειδητότητας μας επιτρέπουν να δημιουργήσουμε έναν μικρό χώρο ανάμεσα στη σκέψη και στη δράση. Και σε αυτόν τον χώρο μπορεί να γεννηθεί κάτι νέο: μια απάντηση, αντί για αντίδραση· μια ελευθερία, αντί για αναπαραγωγή μοτίβων.

Ασκήσεις ενσυνειδητότητας 3: Για να απο-μηχανοποιήσεις τις απλές σου πράξεις

Συχνά πιστεύουμε ότι για να αναπνεύσουμε αληθινά χρειάζεται να αποδράσουμε: ένα ταξίδι, μια απομόνωση, μια παύση από τα συνηθισμένα. Και όμως, η εμπειρία της παρουσίας — η ουσία της ενσυνειδητότητας — δεν χρειάζεται σκηνικό. Χρειάζεται μόνο να θυμηθείς ότι υπάρχεις.

Στο έργο της Χριστίνας Κούρφαλη, ένα από τα πιο αθόρυβα αλλά ουσιώδη κεφάλαια αφορά τη σχέση του ανθρώπου με το σώμα του. Ο Μάξιμος μαθαίνει πως δεν αρκεί να σκέφτεσαι σωστά· πρέπει να είσαι παρών στο σώμα, στην πράξη, στο απτό. Ακόμη και η πιο ταπεινή χειρονομία – ένα ποτήρι που πλένεις, ένα βήμα που κάνεις – μπορεί να γίνει πνευματική πράξη, αν της δώσεις προσοχή.

Άσκηση:
Επίλεξε μία πράξη που κάνεις μηχανικά: βούρτσισμα δοντιών, περπάτημα, προετοιμασία καφέ. Σήμερα, κάν’ την με πλήρη συνείδηση. Νιώσε την υφή, άκου τον ήχο, παρατήρησε την κίνηση. Αν χαθείς στη σκέψη, επανέλαβε: τώρα εδώ.

Αυτού του είδους οι ασκήσεις ενσυνειδητότητας σε επαναφέρουν σε κάτι πολύ απλό που συνήθως ξεχνάς: η ζωή δεν συμβαίνει αργότερα, όταν θα είσαι έτοιμος – συμβαίνει τώρα, μέσα στο άγνωστο της καθημερινότητας. Το ζήτημα δεν είναι να αλλάξεις τη ζωή σου. Είναι να την παρατηρήσεις όπως είναι. Εκεί ξεκινά η αλλαγή.

Ασκήσεις ενσυνειδητότητας 4: Για τα δύσκολα συναισθήματα

Όλοι αναζητούμε την ηρεμία, αλλά λίγοι είμαστε διατεθειμένοι να περάσουμε μέσα από τη θύελλα για να τη βρούμε. Η ενσυνειδητότητα, όμως, δεν υπόσχεται μόνο ανακούφιση· προσφέρει και χώρο για δυσκολία, για πόνο, για τα σημεία εκείνα που συνήθως αποφεύγουμε.

Στο βιβλίο, η συγγραφέας περιγράφει με εντυπωσιακή καθαρότητα τη στιγμή όπου ο Μάξιμος δεν προσπαθεί πια να “διορθώσει” τον εαυτό του. Αντί να μεταφράσει τον φόβο σε οργή, ή την ενοχή σε σιωπή, απλώς μένει με αυτό που νιώθει. Και κάτι μετακινείται.

Άσκηση:
Όταν αναδυθεί ένα αρνητικό συναίσθημα, μην το ερμηνεύσεις αμέσως. Μην το βαφτίσεις “λάθος” ή “υπερβολικό”. Σταμάτα. Ονόμασέ το – δώσε του χώρο. Μπορείς να πεις από μέσα σου: Τώρα υπάρχει λύπη. Τώρα υπάρχει φόβος. Μείνε εκεί, χωρίς να κάνεις τίποτα άλλο. Μόνο νιώσε.

Αυτό το είδος άσκησης δεν είναι για να “ξεπεράσεις” το συναίσθημα, αλλά για να το τιμήσεις. Για να το αναγνωρίσεις όχι ως εχθρό, αλλά ως αγγελιαφόρο. Και όταν σταματήσεις να μάχεσαι μαζί του, τότε αρχίζεις να μαθαίνεις από αυτό.

Δεν χρειάζεσαι άλλο χρόνο — χρειάζεσαι συνειδητή παρουσία

Καθεμιά από τις παραπάνω ασκήσεις ενσυνειδητότητας δεν απαιτεί τίποτε που δεν έχεις ήδη: όχι χρόνο, όχι εξοπλισμό, όχι απομόνωση. Απαιτεί μονάχα κάτι που, με τον καιρό, σου έγινε δύσκολο: να σταθείς ήρεμος μπροστά στον εαυτό σου, χωρίς να σε αποσπά τίποτα.

Ίσως αυτό να είναι το πιο ριζοσπαστικό πράγμα που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος σήμερα.

📘 Αν κάτι από όλα αυτά σε άγγιξε…

…αν ένιωσες ότι πίσω από τις λέξεις υπήρχε κάτι οικείο·
αν αναρωτήθηκες τι θα άλλαζε αν δούλευες λίγο πιο συνειδητά με τον εαυτό σου·
τότε υπάρχει ένα βιβλίο που δεν προσφέρει λύσεις, αλλά ερωτήματα — όχι συνταγές, αλλά κατευθύνσεις.

Το «Ποιος θέλεις να είσαι; Μαθήματα στωικής φιλοσοφίας με τον Επίκτητο» της Χριστίνας Κούρφαλη είναι μια συνάντηση με τη φιλοσοφία, όπως δεν τη φαντάστηκες: βιωματική, τρυφερή, απόλυτα ειλικρινής.
Ένα αφήγημα που συνδυάζει τον στοχασμό με την πράξη. Την ερώτηση με τη μεταμόρφωση.

👉 Μην ξεκινήσεις από τη θεωρία. Ξεκίνα από μία άσκηση. Ίσως αλλάξει κάτι. Ίσως αλλάξεις εσύ. ΒΡΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ!