Lux Orbis, Ιστορία / Πολιτική

Ο διαφωτισμός και η θρησκεία σπάνια βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο

Ηλιοκεντρικό Σύστημα Και Ζωή Στο Διάστημα Το 1821, Μηνάς Παπαγεωργίου, Εκδόσεις I Write

Ομολογώ ότι το συγκεκριμένο έργο είναι μέχρι στιγμής αυτό που μου έχει δημιουργήσει τα περισσότερα διλλήματα. Όχι λόγω του περιεχομένου, ούτε καν του τρόπου γραφής. Είναι η πρώτη φορά που θέλω να κάνω πολλά, αλλά και τίποτα. Η πρώτη φορά που είμαι μπερδεμένος, αλλά και επιφυλακτικός. Σας μπέρδεψα; Πολύ ωραία. Άρα έχουμε έναν κοινό τόπο. Ας προσπαθήσω να τα κάνω πιο «λιανά» λοιπόν, βήμα προς βήμα.

Στα πλάνα μου ήταν να κάνω μια παρουσίαση του συγγραφέα – δημοσιογράφου – ερευνητή. Να του πάρω μια «συνέντευξη» σαν κι αυτές που συνηθίζω (κάτι σαν βιογραφία). Συνειδητοποίησα, από το εύρος αλλά και την ποιότητα της δουλειάς του, ότι θα χρειαζόμουν γύρω στις τριάντα χιλιάδες λέξεις. Άρα θα πήγαινα για αυτοέκδοση μελέτης κι όχι για κείμενο παρουσίασης. Και σε αυτό το επίπεδο, ο ίδιος είναι εξαιρετικός, δεν θα μπορούσα να τον ανταγωνιστώ. Ο τρόπος που δουλεύει, η μεθοδικότητα, με την οποία παρουσιάζει τα θέματα αλλά και οι συνεχείς παραπομπές σε βιβλιογραφία ή πρόσωπα, μπορεί σε πολλούς να μοιάζει κουραστική, αλλά και ο μόνος τρόπος να αγγίξεις τόσο «ευαίσθητα» θέματα. Με είχε κερδίσει με ένα προηγούμενο του βιβλίο, το ίδιο «αιρετικό». Διότι θεωρείσαι το λιγότερο «αιρετικός» όταν αγγίζεις θέματα που αφορούν τη θρησκεία, την εκκλησία, τα πιστεύω του έθνους, προσπαθώντας με λογικά επιχειρήματα και ιστορικά δεδομένα να καταρρίψεις αφηγήματα και «πραγματικότητες» αιώνων. Άρα αυτό απερρίφθη.

Διαβάζοντας όμως το νέο του πόνημα, βρέθηκα αντιμέτωπος με περισσότερα διλλήματα. Το δεύτερο κύμα του covid19 να παρελαύνει, οι ιερείς να συνεχίζουν να επιμένουν στα θρησκευτικά τους αφηγήματα, τα κρούσματα να αυξάνονται ραγδαία και – εν τέλει – πολλοί ιερείς να είναι οι ίδιοι ανάμεσα σε αυτά τα κρούσματα. Τα νεύρα τσιτωμένα απ΄ όλους, τα στρατόπεδα έτοιμα να ριχτούν στη μάχη της δικαίωσης. Αν και έχω ξεκάθαρη άποψη, δεν θα ήθελα να την εκφράσω από αυτό το μέσον, ούτε να φανεί ότι προβοκάρω ή διαφημίζω κάποια συγκεκριμένη στάση. Πώς όμως αυτό θα ήταν εφικτό; Μήπως δεν είναι η κατάλληλη ώρα; Ή μήπως, για όλους αυτούς τους λόγους, είναι η πιο κατάλληλη;

Tο κείμενό του όμως πήρε την κατάσταση στα χέρια του. Οι όποιες αντιστάσεις μου κάμφθηκαν σήμερα, όταν το πληκτρολόγιο εμφανίστηκε μπροστά μου, προστάζοντάς με να ξεκινήσω άμεσα. Θα γράψω όσα μπορώ, όσα νομίζω, όσα βγουν…

Ο Μηνάς Παπαγεωργίου παραθέτει γεγονότα που σε πολλούς δεν αρέσει να τα διαβάζουν. Η στάση του είναι ξεκάθαρη, τουλάχιστον για μένα. Ο διαφωτισμός (άρα οι επιστήμες και οι φυσικοί νόμοι) και η θρησκεία είναι δυο πράγματα που σπάνια βρίσκονται στο ίδιο στρατόπεδο. Όσον αφορά δε τον Ελλαδικό χώρο, το είδαμε ακόμη και σήμερα. Πόσο δε μάλλον διακόσια χρόνια πίσω. Το τότε νέο διακύβευμα ήταν αν το σύστημα που ζούσαμε ήταν γεωκεντρικό ή ηλιοκεντρικό. Πολλά τα ονόματα που ο συγγραφέας αναφέρει, τα οποία και στήριζαν τη νέα άποψη πως η Γη κινείται γύρο από τον Ήλιο και όχι το αντίθετο. Πολλά και τα ονόματα των αντιδρώντων, οι οποίοι και θεωρούσαν κάθε τέτοια άποψη ως πλήγμα προς τη θρησκεία και τις γραφές, θεωρώντας πως έτσι θα χάσουν την εξουσία τους επάνω στο λαό. Έτσι πολέμησαν κάθε επιστήμη, κάθε προσπάθεια για μόρφωση του πλήθους. Πώς είναι δυνατόν όμως να επέλθει ουσιαστική απελευθέρωση δίχως μόρφωση, δίχως παιδεία; Οι λόγιοι της εκκλησίας πίστευαν ότι γίνεται με την πίστη. Οι λόγιοι του διαφωτισμού με τη μόρφωση. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο διαχωρισμός ήταν απόλυτος. Πολλοί άνθρωποι της εκκλησίας αποδέχτηκαν κάποια νέα δεδομένα και προσπάθησαν να τα κοινωνήσουν στους υπόλοιπους. Αυτό όμως δεν βόλευε πολλούς. Και μάλλον τελικά αυτή ήταν και η σύγκρουση. Επιστήμη vs θρησκεία, νόμοι της φύσης vs νόμοι του Θεού. Και όπως έλεγε και ο αλησμόνητος Καλογήρου «Είναι πολλά τα λεφτά, Άρη»…

Η δική μου απορία βέβαια πάντα παραμένει μια. Είμαστε σίγουροι ότι ως λαός βιώσαμε το διαφωτισμό; Είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε να ξεχωρίσουμε την πίστη και τη σημασία που έχει για τον κάθε άνθρωπο, με τα ιστορικά γεγονότα και τις φυσικές επιστήμες; Είμαστε σίγουροι ότι έχουμε ξεπεράσει τον μύθο των πρωτόπλαστων, μεταξύ πολλών άλλων; Είμαστε σίγουροι ότι μπορούμε τουλάχιστον να διαβάσουμε μια αντίθετη άποψη, δίχως να ανάψουμε τις φωτιές της ιεράς εξέτασης;

Το βιβλίο είναι μια μελέτη που δίνει απαντήσεις σε πολλά «γιατί», ακόμα και σημερινά. Είναι μια πολύ καλή δουλειά, ακόμα και η υφή του εξωφύλλου σε προκαλεί να το διαβάσεις. Ο πρόλογος απ’ τον Παύλο Γερουλάνο, είναι άλλο ένα συν στο εξαιρετικό αυτό έργο. Αν και αμφιβάλλω ότι οι ελπίδες του Μηνά Παπαγεωργίου για ένα νέο διαφωτισμό θα βρουν τόπο να ανθίσουν. Όσο υπάρχουν πένες σαν και τη δική του πάντως, υπάρχει ελπίδα. Όπως υπάρχει και η ελπίδα ότι έγινε κατανοητό πως με αυτό το κείμενο ούτε θέλω να προσβάλλω τα πιστεύω κανενός, ούτε να πω ποιος έχει δίκιο. Σκοπός μου είναι να κάνω κατανοητό ότι πρέπει να διαβάζουμε περισσότερο, αυτά που διαβάζουμε να έχουν ιστορική τεκμηρίωση και αληθινά στοιχεία. Τι λέω τώρα κι εγώ την εποχή του facebook… Ένα από τα βιβλία που δεν πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη κάθε ανθρώπου που ψάχνει για αλήθειες.

Ο Μηνάς Παπαγεωργίου είναι δηµοσιογράφος (µέλος της ΕΣΗΕΑ) και υπ. επικοινωνίας του Πρότυπου Οµίλου Πολιτισµού Πηγή, όντας παράλληλα διευθυντής της σειράς Lux Orbis των εκδόσεων iWrite. Την περίοδο 2010-2014 διετέλεσε αρχισυντάκτης του περιοδικού «Φαινόµενα» στον Ελεύθερο Τύπο. Σπούδασε Στατιστική και Δηµοσιογραφία στο Πανεπιστήµιο Αιγαίου και στο Εργαστήρι Επαγγελµατικής Δηµοσιογραφίας αντίστοιχα. Στα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του συγκαταλέγονται η αναζήτηση της Πολιτικής Αρετής, ο Μυθικισµός και ο διαχρονικός πόλεµος των ιδεών για την ελληνική ταυτότητα. Είναι συγγραφέας επτά βιβλίων.
Γράφει ο Νάσος Κονίτσας
Δείτε το βιβλίο εδώ.